WULANGAN 2
PRANATACARA
A. Werdine Pranatacara
Pranatacara yaiku paraga kang
nduweni jejibahan
nata lan nglantarake acara utawa
adi cara. Pranatacara uga diarani master
of ceremony (MC), pembawa acara,
pambiwara, pranata adicara, pranata titi laksana, juru paniti laksita, paniti laksana utawa pranata
laksitaning adicara. Dadi
bakuning jeijibahan utawa ayahan pranatacara yakuwi nglantarake lakune acara utawa adicara
ana ing rapat-rapat, pasamuwan, utawa upacara kang wis dirancang sadurunge.
Pranatacara banget wigati ana ing
sawijining acara, awit lancar lan orane, regeng, nges lan orane sawijining adicara iku
saperangan gedhe dadi tanggungjawabe
pranatacara.
- Bedane
Pranatacara lan Pamedhar Sabda
Pranatacara kuwi sawijining
paraga (wong) sing duwe jejibahan nglantarake titilaksana (lakune) sawijining upacra adat
temanten, kesripahan, resmi/formal, pepanggihan (pertemuan), pajamuan (pesta),
pangaosan utawa pentas (show) lan sapanunggale. Kaya dene ing
acara upacara adat temanten Jawa, pranatacara kajibah nglantarke
titilaksana (lakune) adicara ijab, pawiwahan lan pahargyan.
Wondene sing diarani pamedhar
sabda yaiku paraga sing kajibah (mengemban tugas) mbabar sawijining
perkara. Ing tata upacara pahargyan temanten, pamedharsabda mundhi
dhawuhe sing duwe gawe. Jejibahan iku kaya dene, ngaturake
pambagyaharja (sesulihe sing duwe gawe mantu), pasrah temanten utawa nampa
pasrahe temante, khutbah walimah (wasitatama). Yen ing omahe wong
kasripahan (seda),
pamedharsabda duwe
jejibahan ngaturake panuwun marang wong sing nglayat (takziyah) sing wis melu bela
sungkawa. Dene patemon ilmiah (pertemuan ilmiah) jejibahane pamedhar sabda kayata,
ceramah, sesuluh dines (penyuluhan dinas), konferensi, seminar,
sarasehan, kuliyah umum, wisuda, lan liyane.
- Cecawis Sanguning
Pranatacara
Supaya
jejibahan bisa kasil kanthi becik, pranatacara kudu gelem nggladhi utawa nyinau: (1) olah
swara, (2)
olah olah raga, (3) olah busana, (4) olah basa lan sastra.
a. Olah
swara
Swara pinangka srana babaraning
basa kudu kaudi supaya kung, ora bindheng, membat mentul, kepenak
dirungokake. Olah swara bias katindakake
sarana gladhen wicara kanthi pocapan sing bener. Nggladhi kedaling lesan sarana
ngeja abjad a, i, u, e, o, da, dha, ta, tha Isp. Tuladha: rasa-rasane,
utama-utamane, manis-manise, pendeng, rendheng, petel-pethel, Isp. Gladhen
lagu (wirama): nyakup sora-lirih, dawa-cendheking swara, membat mentul,
rikat-rindhik, lan lak-luking swara.
b. Olah raga
Pranatacara bisa katon mrebawani
menawa jasmani, badan utawa ragane
santosa lan sehat. Tumrap pranatacara
raga utawa badan kang sentosa
lan sehat iku prelu banget. Kanggo nggayuh badan utawa jasmani kang sehat,
bisa katindakake kanthi olah raga kayata renang, senam, Isp.
c. Olah
busana
Ajining raga gumantung busana,
mula babagan busana iku uga kudu digladhi murih busana kang bener
lan pener, murwat, laras karo kahanan utawa kaperluwane ana ing
upacara, rapi, lan tumata panatane.
d. Olah
basa lan sastra
Olah basa yaiku nggladhi
nggunakake basa kanthi bener lan trep. Bener mungguhing
paramasastra lan trep utawa laras mungguhing kahanan lan swasana.
Basa kang digunakake pranatacara
diudi sing bener, pener, becik, endah lan gampang ditampa utawa
komunikatif. Basa kang becik yaiku basa kang trep panganggone.
Supaya trep kudu ngelingi:
- Sapa
sing guneman
- Sapa
sing tumanggap wawan gunem/audiens
- Sapa/apa
sing digunem
- Kepriye
swasanane (wektu, papan, kahanan)
Dene kawruh kasusastran tumrap kang
kepengin nggayuh pranatacara lan
pamedhar sabda kang gamben lan profesional nyakup: pepindhan, panyandra, wangsalan,
parikan, tembang, purwakanthi, pewayangan, kawruh
karawitan/gendhing-gendhing, upacara manten, Isp.
- Cengkorongan Baku
Wicara Pranatacara
a. Pambuka
- Salam
pambuka
- Sapa
aruh marang tamu
- Muji
syukur mring Pangeran
b. Maosake
rantamaning adicara
c. Nyuwun
gungan supaya tamu kersa njenengi adicara saka purwa, madya tumeka wasana
d.
Ngaturake lan mandhegani adicara siji mbaka siji kanthi wijang
e. Panutup
- Nyuwun pangapura
yen ana cewed lan luput anggone ngacarani (kalebu nyuwunake
pangapura sing hamengku gati/panitya)
- Nderekake
ndedonga panutup
- Salam
panutup
B. Praktik Pranatacara
Praktik
utawa maca teks wicara pranatacara apadene, prayogane nggatekake konsep 4 W, yaiku:
1. Wicara
Wicarane sing las-lasan, cetha,
wijang, upamane bisa mbedakake /t/karo/th/ utawa /d/karo/dh/:
tutuk-thuthuk, pada-padha, Isp.
2. Wirama
Senajan katone mung sesorah utawa
dadi pranatacara nanging uga kudu nggatekake wirama sing metu saka
lisan, ora mung mbluju, kaku, tanpa ana tekanan intonasi lan seru lirihe suwara. Prayogane
diudi lan digladhi murih wiramamaning
swara bisa becik, ora keseron utawa kelirihen, munggah, mudhun, langsaming
swara uga digatekake.
3. Wiraga
Patrap, sikep nalika nindakake
dadi pranatacara. Solah bawane wong dadi pranatacara iku kudu
manteb lan teteg madhep marang pamriksa, aja tumungkul/ndhingkluk
lan aja ndangak.
Kudu bisa ngecakake prinsip Sapta-Ma:
Magatra, Malaksana, Mawastha, Maraga,
Malaghawa, Matanggap,
lan Mawwat.
4. Wirasa
Wirasa utawa penjiwaan. Bisa salaras karo
swasana, prinsip Matanggap: tanggap
ing swasana (tahu situasi dan kondisi),
bisa girang gumbira, mesem ngguyu
marang kang antuk kabegjan kanugrahan, bisa kucem luyu, susah sedhih belasungkawa
marang kang nandhang dhuhkita.
Tuladha Teks Pranatacara
Perpisahan
Kelas IX
Assalamu'alaikum
Wr. Wb.
Nuwun ingkang kinurmatan Bapak
Kepala Sekolah saha Bapak lbu guru ingkang kula hormati, Bapak lbu
wali murid, tamu undangan ingkang kinurmatan, para kanca/kadang
nunggal pawiyatan ingkang sutresna.
Langkung rumiyin mangga kula
dherekaken muji syukur dumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT,
ingkang sampun kepareng paring kanugrahan ingkang arupi kasarasan, saengga ngantos wekdal
menika panjenengan sedaya dalasan kula, saged ngrawuhi acara
Perpisahan Kelas IX SMP Tunas Bangsa Tahun 2015/2016.
Bapak Kepala Sekolah tuwin Bapak
lbu guru ingkang dahat kinurmatan kula ingkang kadhapuk minangka pranata
adicara, langkung rumiyin badhe ngaturaken menggah urut
reroncening adicara ingkang sampun rinacik dening para kadang panitia.
1. Adicara
ingkang sapisan Pambuka.
2. Tanggap
wacana saking Bapak Kepala Sekolah.
3. Tanggap
wacana saking wakil kelas IX.
4. Tanggap wacana saking
wakil kelas VII/VIII.
5. Panutup
donga.
Bapak lbu tamu undangan ingkang
kinurmatan, mekaten urutaning adicara ingkang badhe lumampah ing wekdal
menika. Bapak-ibu guru, raka kelas IX dalasan para kanca sumangga
adicara punika kawiwitan kanthi maos basmallah sesarengan. Sumangga
......... Waosan Basmallah
......
Ngancik adicara ingkang kaping
kalih inggih menika Tanggap wacana saking Bapak Kepala Sekolah,
ingkang menika dumateng Bapak Suradi, M.Pd. minangka Kepala Sekolah sasana
pangandikan mugi katur.
..........Tanggap wacana saking Bapak Kepala Sekolah .......
Matur
nuwun dumatheng panjenenganipun Bapak Suradi, M.Pd.
Adicara ingkang kaping tiga
inggih menika Tanggap wacana saking wakil kelas IX, dhumateng sederek
Adam kasumanggaken.
............. Tanggap wacana saking
wakil kelas IX ..........
Matur
nuwun dhumateng sederek Adam.
Adicara ingkang kaping sekawan inggih menika Tanggap
wacana sakil adik kelas
wakil kelas VIIVII, dhumateng sederek Bimo kasumanggaken.
.......Tanggap wacana saking wakil kelas
VII/VIII .......
Matur
nuwun dhumateng sedherek
Bimo.
Salajengipun adicara ingkang
pungkasan inggih menika panutup minangka pranatacara ing
adicara dinten menika, mbok bilh kathah kalepatan atur, kula nyuwun agunging
pangaksama.
Minangka pratanda raos panuwun,
ing pungkasan adicara menika, sumangga kita ngaturaken Puji Syukur
dumatheng Gusu Allan SWT,
kanthi sesarengan maos Hamdallah,
Sumangga.
............... Waosan Tahmid
................
Ing wasana
cekap semanten. Sugeng Konaur mugi-mugi tansah rahayu ingkang sami
pinanggih.
Teges tembung:
-
Kinurnatan : sing dikurmati
-
Nunggal
pawiyatan : dadi siji sak sekolahan
-
Dalasan
:
lan
-
Reroncening :
rerangken(rangkaian/urutan)
-
Rinacik : disungsun, digawe
-
Tanggap
wacana : sesorah, atur pangandikan
-
Sasana : papan
-
Pungkasan : keri dhewe
-
Agunging
pangaksama : gedhene pangapura
-
Rahayu : slamet
C. Nulis Teks Pranatacara
Tembung kang ditulis miring ing
teks wicara pranatacara ngisor iki isih luput, mula benerna amrih dadi teks
kang pener!
Pranatacara
Pengetan Maulid Nabi
Assalanmu'alaikum
warahmatullahi wa barakatuh
Bapak-bapak, lbu-ibu kaum
muslimin ingkang kawula hormati, mangga ingkang sepindhah sesarengan manjataken
puji syukur alkhamdulillah wonten Ngarsa Dalem Allah SWT dene kita
sedaya taksih pinaringan
rahmat saha kasarasan, saengga saged makempal wonten Masjid Annur
menika.
Saderengipun acara dipunwiwiti,
kula minangka pengacara ing pengetan Maulid Nabi Muhammad SAW,
dalu menika badhe maosaken urut-urutan susunan acara pengaosan:
1. Acara
ingkang sepindhah, pembikaan.
2. Acara
kaping kalih, inggih menika waosan Kalam llahi.
3. Acara
kaping tiga sambutan saking takmir masjid.
4. Dene acara kaping sekawan, acara
inti lnggih menika pengaosan ingkang dipunsarirani panjenenganipun Ustadz.
Drs. H. Abdullah Dimyati saking Sleman Ngayogyakarta.
5.
Salajengipun acara panutup.
Para rawuh, para jamaah, ingkang
satuhu kinurmatan, makaten menggah reroncening acara pengetan Maulid
Nabi Muhammad SAW, ingkang sampun karakit dening kadang panitya.
Sumangga acara enggal kawiwitan kanthi maos Basmallah sesarengan, kula
dherekaken.
............ maos Basmallah
............
Acara
salajengipun
badhe kawaosaken ayat-ayat suci Al Qur'an. Pramila dhumateng kadang
Muhammad Rasyid, wekdal kaaturaken, sumangga.
...... waosan ayat suci Al
Qur'an ......
Mugi-mugi kanthi waosan Kalam
llahi kalawau, Allah SWT, tansah paring lumbering kanugrahan dhumateng
kula saha panjenengan sedaya.
Para rawuh, para lenggah, hadirin
saha hadirat ingkang kaparingan rahmat dening Allah SWT, menggah
acara salajengipun inggih menika atur pangandikan saking takmir masjid. Dhumateng
Bapak H. Hanafi kasuwun paring pangandikan, sumangga.
...... pangandikan takmir
masjid ......
Tumapak
acara inti, inggih menika pengaosan. Dhumateng Al-Mukaram Ustadz Drs. H.Abdullah
Dimyati kasuwun paring fatwanipun. Wekdal kaaturaken sacekapipun. Sumangga
.............. tausyiah ................
Mugi-mugi menapa ingkang sampun
kaandharaken dening Ustadz Drs. H. Abdullah Dimyati saged migunani
tumrap kula saha panjenengan sedaya. Bapak-lbu para jamaah rahimakumullah, bok
bilih anggen kula matur kathah lepat saha kekiranganipun, saestu kula mundhut agunging pangapunten.
Sumangga acara ing dalu menika kita tutup kanthi waosan Hamdallah
sesarengan.
.... Alhamdulillahirabbil
alamin ....
Billahi
taufiq wal hidayah,
Wassalamu'alaikum
warahmatullahi wa barakatuh.
Sumber : Kartika Basa IX
Reviewed by Aziz
on
September 10, 2020
Rating:
Tidak ada komentar: